Çocuklarda Menisküs Yırtığı: Belirtileri, Tanısı ve Tedavi Seçenekleri

Menisküs yırtıkları genellikle yetişkinlerde ve profesyonel sporcularda görülen bir problem gibi bilinse de, çocuklarda menisküs yırtığı da sanıldığından daha sık karşılaşılan bir ortopedik sorundur. Çocukların enerjik yapısı, spor aktiviteleri ve oyun sırasında yaşadıkları ani hareketler, menisküs dokusunu zedeleyebilir. Özellikle diskoide menisküs gibi yapısal farklılıkların varlığında, menisküs yırtıkları daha erken yaşlarda ortaya çıkabilir.

Bu yazıda çocuklarda menisküsün gelişim sürecinden, yırtıkların oluş mekanizmalarına, tanı yöntemlerinden tedavi seçeneklerine ve ameliyat sonrası iyileşme sürecine kadar her ayrıntıyı bulabilirsiniz.

Menisküsün Gelişimi ve Çocuklarda Anatomik Özellikler

Menisküsler diz ekleminde bulunan, yarımay şeklinde fibro-kıkırdak yapılar olup eklem stabilitesini sağlar, yükü dengeler ve kıkırdağı korur.

• Fetal dönemde: Menisküs gelişimi 10. gebelik haftasında başlar.

• Doğumda: Hücre yoğunluğu fazladır, damar ağı zengindir.

• Çocuklukta: 10 yaşına kadar damar yapısı yavaş yavaş azalır, yetişkinlerde görülen mikroskobik görünüm ortaya çıkar.

• Damar yapısı:

  • Dış %30’luk bölge (kırmızı-kırmızı bölge) en zengin kanlanmaya sahiptir.

  • Çocukluk döneminde menisküs daha damarlı olduğu için, yırtıkların iyileşme potansiyeli erişkinlere kıyasla daha yüksektir.

Medial menisküs daha büyük ve C şeklinde olup daha az hareketlidir. Lateral menisküs ise daha küçük, kalın ve hareketlidir. Lateral menisküsün arka boynuzu, Humphrey ve Wrisberg bağları ile desteklenir. Bu farklar, yırtıkların görülme sıklığını ve tedavi yöntemlerini etkiler.

Çocuklarda Menisküs Yırtığı Nasıl Oluşur?

Çocuklarda menisküs yırtıkları genellikle şu mekanizmalarla ortaya çıkar:

• Dönme hareketleri: Dizin yarı bükülü olduğu pozisyonda ani dönme sırasında femur kondili menisküse baskı yapar ve yırtılma olur.

• Ön çapraz bağ (ACL) yaralanmalarıyla birliktelik: Menisküs yırtıkları çocuklarda sıklıkla ACL yırtıkları ile birlikte görülür.

• Diskoid menisküs varlığı: Normalden geniş ve kalın menisküs yapısı, tekrarlayan travmalara bağlı kolayca yırtılabilir.

• Travmalar: Oyun veya spor sırasında düşme, çarpma, diz üzerine yüklenme.

• Risk faktörleri: Daha büyük yaş grupları (ergenlik dönemi), kilolu çocuklar ve dizde instabilite öyküsü.

Çocuklarda Menisküs Yırtıklarının Sınıflandırılması

Çocuklarda görülen menisküs yırtıkları erişkinlere benzer şekilde sınıflandırılır. En sık görülen tipler:

• Kompleks yırtık (%25)

• Diskoid menisküs yırtıkları (%25)

• Dikey / uzunlamasına yırtık (%13)

• Kova sapı (bucket handle) yırtıkları (%10)

• Yatay yırtıklar (%10)

• Radyal (%7) ve oblik (%3) yırtıklar daha az sıklıkla görülür.

Son yıllarda, menisküs kök yırtıkları ve ramp lezyonları da çocuk hastalarda tanımlanmıştır.

Çocuklarda Menisküs Yırtığı Belirtileri

Menisküs yırtığı olan çocuklarda şu belirtiler ön plandadır:

• Dizde ani ağrı veya zamanla artan ağrı

• Şişlik (efüzyon) ve sıvı birikimi

• Kilitlenme veya takılma hissi

• Dizden gelen sesler (klik, popping, tıkırtı)

• Dizde boşalma hissi (giving way)

• Aktivite sonrası tekrar eden şişlik

Araştırmalara göre:

• Çocukların %82’sinde ağrı,

• %63’ünde boşalma,

• %45’inde klik hissi,

• %43’ünde kilitlenme şikayeti görülmektedir.

Çocuklarda Menisküs Yırtığının Tanısı

1. Fizik Muayene

• Diz çizgisi boyunca hassasiyet

• McMurray ve Apley testleri

• ACL değerlendirmesi için Lachman ve pivot shift testleri

2. Görüntüleme

• Direkt röntgen: Kırık, büyüme plağı yaralanması veya ek kemik lezyonlarını dışlamak için kullanılır.

• MR: Çocuklarda menisküs yaralanmalarını saptamada %80 doğruluk oranına sahiptir. Ancak medial yırtıkları fazla, lateral yırtıkları ise eksik gösterme eğilimi vardır. Bu nedenle tek başına MR’a güvenmek yerine klinik bulgularla birlikte değerlendirilmelidir.

3. Artroskopi

Tanıda altın standarttır. Hem tanı hem de tedavi aynı seansta yapılabilir.

Çocuklarda Menisküs Yırtığı Tedavisi

Çocuklarda menisküs tedavisinde amaç, menisküs dokusunu mümkün olduğunca korumaktır.

Konservatif Yaklaşımlar

Nadiren uygulanır. Küçük, stabil ve yüzeysel yırtıklar takip edilebilir. Ancak çoğu çocuk hasta yüksek aktivite düzeyinde olduğu için cerrahi genellikle gereklidir.

Cerrahi Seçenekler

1. Menisküs Onarımı (Tamir):

   • Çocuklarda ilk tercih edilen yöntemdir.

   • Vaskülarizasyonun yüksek olması nedeniyle iyileşme şansı erişkinlerden daha fazladır.

   • Teknikler: Inside-out, outside-in, all-inside.

2. Parsiyel Menisektomi:

   • Onarımın mümkün olmadığı durumlarda uygulanır.

   • Uzun vadede eklem kıkırdağını olumsuz etkileyebilir.

3. Diskoid Menisküs Cerrahisi:

   • Saucerizasyon (menisküsü inceltip normal şekline getirme)

   • Gerekirse menisküs onarımı

   • Total menisektomi mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci

• İlk 6 hafta genellikle kısıtlı yük verme önerilir.

• Bazı dikey ve posterior yırtıklarda daha erken yük vermeye izin verilebilir.

• Fizik tedavi sürecinde diz hareket açıklığı ve kas gücü kademeli olarak artırılır.

• Sporcular için spora dönüş süresi ortalama 3-6 ay arasındadır.

Çocuklarda Menisküs Yırtıklarında Komplikasyonlar

Menisküs cerrahisi çocuklarda genellikle başarılıdır. Ancak bazı durumlarda komplikasyonlar görülebilir:

• Yeniden yırtılma ve ikinci ameliyat gerekliliği: Çeşitli çalışmalarda %15–37 oranında rapor edilmiştir.

• Kova sapı yırtıklarında reoperasyon oranı daha yüksektir.

• Menisektomi sonrası uzun vadede kireçlenme (osteoartrit) riski.

Çocuklarda Menisküs Yırtığı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Menisküs yırtığı kendi kendine iyileşir mi?

Çocuklarda iyileşme kapasitesi yüksektir, ancak çoğu yırtık cerrahi gerektirir.

Ameliyat sonrası ne zaman spora dönülür?

Genellikle 3–6 ay içinde kontrollü bir şekilde spora dönüş mümkündür.

Diskoid menisküs her zaman ameliyat edilir mi?

Hayır. Şikâyet vermeyen diskoid menisküslerde cerrahi gerekmez.

Sonuç

Çocuklarda menisküs yırtıkları, erken tanı ve uygun cerrahi tekniklerle başarılı şekilde tedavi edilebilen bir problemdir. Çocuklarda menisküsün damar yapısı daha zengin olduğu için, onarım girişimlerinin başarı şansı erişkinlerden yüksektir. Bu nedenle menisküsü koruyucu yaklaşımlar ön planda tutulmalı, total menisektomiden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.

Ebeveynler için en önemli nokta, çocuklarında diz ağrısı, şişlik, kilitlenme veya hareket kısıtlılığı fark ettiklerinde vakit kaybetmeden bir ortopedi uzmanına başvurmaktır. Erken tanı ve tedavi sayesinde, çocuklar sağlıklı eklemlerle aktif yaşamlarına devam edebilir.